دندان‌پزشک، فعال محیط زیست، عکاس، خیر و فعال در حوزه معلولان

تاکنون چند نمایشگاه عکس در حوزه محیط زیست برگزار کرده است

فیلم مستندی از زندگی حرفه‌ای و فعالیت‌های او در حوزه ارایه خدمات داوطلبانه دندان پزشکی به معلولان جسمی و ذهنی با عنوان «وقتی فرشته می‌شوی» ساخته شده است

آژیرهایی برای ادامه حیات!/ به بهانه برگزاری نمایشگاه عکس پردیس پارس

رعنا محمدی

دهه شصتی‌ها خوب به یاد می‌آورند روزهای بمباران و صدایی که از رادیو پخش می‌شد: «آژیری که هم اکنون می‌شنوید، آژیر قرمز و به معنای حمله هوایی است…» دیگه همه عادت کرده بودند تا صدایی آژیز شنیده می‌شد کاری که گوینده نداشتند و همه به پناهگاه‌ها پناه می‌بردند، این آژیر با پایان جنگ هم دست از سر ما برنداشت. هنوز هم هشدارهایی به گوشی می‌رسد، امروز هوا سمی است، فقط چند روز دیگر آب داریم و…. باید این هشدار‌ها را جدی گرفت و کمی نگران شد. اما به جای پناه بردن به پناهگاه، باید محیط زیست را پناه داد تا چنین مشکلاتی پیش نیاید. دکتر «شروان شعاعی» یک دندان‌پزشک و فعال اجتماعی است که چنین دغدغه‌هایی دارد و برای برون رفت از این مشکلات سعی می‌کند تا دوستی میان انسان و طبیعت را بازگرداند.

به بهانه برپایی نمایشگاه پردیس پارس به گفت‌وگو با وی نشسته‌ایم که می‌خوانید.

آقای دکتر کمی درباره نمایشگاه «پردیس پارس» بگویید.

نمایشگاه پردیس پارس در خصوص هنرهای معاصر کرمان در موزه صنعتی استان برپا است و از هفدهم مهر آغاز و تا یکم آبان به مدت دو هفته برگزار شد. هدف از این نمایشگاه آغاز برنامه آموزش همگانی محیط زیست در استان کرمان با رویکرد ارتقای سلامت بوده است.

چرا به فکر برگزاری چنین نمایشگاهی افتادید؟

من در افتتاحیه نمایشگاه هم گفتم، تجربه سال‌ها کار پزشکی به من نشان داد که راه سلامت جامعه از مطب‌های پزشکان نمی‌گذرد و پزشکان به عنوان متولیان سلامت باید دنبال بهترین راه ارتقای سلامت مردم باشند. من به واسطه سال‌ها طبیعت‌گردی و حضور در سازمان مهرگان به عنوان یک پایگاه مردم نهاد محیط زیست، فهمیدم محل ارتقای سلامت مردم محیط زیست است. به همین خاطر تلاش کردم این آموزه را در اختیار دیگران قرار دهم. به نظرم این نمایشگاه شروع خوبی است برای هدفی که دنبال می‌کنم.

راستش سازمان‌های دولتی ما خیلی بسته و ناتوان‌تر از آن هستند که آموزش همگانی را دنبال کنند این جور مواقع وظیفه ما است که کاستی‌های آنان را جبران کنیم. ما که وابستگی به جایی نداریم خیلی راحت‌تر می‌توانیم کارهایی که دستگاه‌های دولتی از انجام آن ناتوان هستند را انجام دهیم. مثلا همین پروژه شنای خلیج فارس که سال‌ها بود نظام ورزش ما با میلیارد‌ها تومان هزینه حتی به صد قدمی آن نتوانسته بود نزدیک شود. این پروژه را یک جمع ده بیست نفره اما علاقمند، تقریبا بدون هیچ پشتیبانی خاصی انجام دادند و رکورد جهانی شنای طولانی‌ را به نام ایران و خلیج فارس ثبت کردند. چنین مسایلی باعث شد من به این نتیجه برسم که کار نشد ندارد.

حالا چرا محیط زیست؟ چرا بیشتر روی سلامت دهان و دندان تمرکز نکردید؟

خب بخشی از دلایلش را بالا توضیح دادم و البته اینکه توجه به محیط زیست یک فوریت است. ما از نظر شاخص محیط زیستی هر روز نسبت به میانگین جهانی سقوط می‌کنیم و با آمارهایی که داریم معلوم می‌شود مصرف هرچیز در کشور ما چندین برابر دنیاست. مصرف آب در کشور و خشکسالی ناشی از کمی بارش چندین برابر جهان است. در تولید زباله هم رتبه بالایی داریم و دو برابر مردم دنیا زباله می‌سازیم، آمار فرسایش خاک هم در کشور ما ۲۰ برابر آمار جهانی است. انگار همه چیز در حوزه محیط زیست در کشور ما شرایط بسیار بدی دارد. البته این مساله ارتباطی به امسال و این دولت و آن دولت و قبل و بعد انقلاب ندارد. این یک پروسه صد ساله است. یعنی نامهربانی‌هایی که از زمان قدیم با طبیعت کردیم، منجر به ایجاد این یک بی‌فرهنگی محیط زیستی شده است و چون دولت مردان ما هم از دل همین مردم هستند در نتیجه فرهنگ محیط زیستی و حمایت و حفاظت از آن رنگ و بوی پرنگی در برنامه‌های کلان کشور ندارند.

مدتهاست که در کشور ما بحث توسعه پایدار مطرح و سرزبان‌ها افتاده است و برای آن برنامه‌هایی نیز طراحی و اجرا می‌شود. در این توسعه پایدار قرار است توجه زیادی به محیط زیست شود، پس این برنامه‌ها هم دردی را دوا نکرده است؟

این کلمه پایدار که بعد از توسعه می‌آید خیلی معانی دارد. متاسفانه اتفاق بد دیگری که در این سال‌ها افتاده بحث توسعه است، ما توسعه می‌دهیم اما توسعه ناپایدار. در سال‌های گذشته ما یک توسعه بسیار ناپایدار و مخرب محیط زیست داشتیم؛ از بحث آلودگی هوا، مرگ و می‌ر‌ها و سرطان‌ها که زیاد شده و دیده می‌شود می‌توان به این نتیجه رسید.

ما به خاطر آب آلوده، خاک، هوای آلوده، مصرف نادرست انرژی با مردم و جامعه بیمار روبه رو می‌شویم. سلامتی در این حوزه ارتباطی به پزشکان ندارد. پزشکان رو کدام یک این موارد می‌توانند تاثیر گذار باشند؟ می‌توانند روی کیفیت آب کار کنند؟ یا مثلا در حوزه انرژی و آب با زوارت نیرو وارد مذاکره و برنامه‌ریزی شویم؟ آیا می‌توانیم در راستای الودگی‌های نفتی با وزارت نفت در تعامل باشیم؟ این در حالی است که عوارض همه آن‌ها به ما بر می‌گردد. امروزه یک بحث در دنیا تحت عنوان «سلامت وابسته به محیط زیست» مطرح است. دیده می‌شود که بیست و پنج درصد از عوامل موثر در سلامت عوامل محیطی هستند تا این حد محیط در سلامت نقش دارد. این بار تصمیم گرفتیم تا مسئله آموزش محیط زیست را با عنوان یک مسئله همگانی مطرح کنیم. به علت اینکه همه از محیط زیست استفاده می‌کنند و همه نیز در حال تخریب آن هستند باید این موضوع عمومی مطرح شود.

منظور شما از محیط زیست چیست؟

سئوال خوبی است، هروقت می‌گوییم محیط زیست فکر می‌کنند صحبت در مورد گونه‌های خاص جانوری یا گیاهی بوده یا فقط مبحث جنگل مطرح است. خیر جنگل‌ها بسیار مهم هستند؛ یوز آسیا فقط در ایران وجود دارد و شیر و ببر ایرانی را از بین می‌بریم این‌ها به جای خود، اما محیط زیست یک بحث ساده‌تر هم دارد که شامل همین مصرف انرژی داخل خانه‌هایمان، همین که همه برایش بال بال می‌زنند اما هیچ کار عقلانی برای آن انجا نمی‌دهند، می‌شود. من نمی‌دانم چه کسی گفته است که اگر به مردم بگوییم ۲۵ درصد مصرف آب را کم کنید تا با مشکل قطعی آب مواجه نشویم، مردم مصرف را کم می‌کنند. این نشان می‌دهد که مسائل آموزشی و تربیتی به شکلی درست و اصولی عنوان نمی‌شود.

به نظر شما این آموزش‌ها چگونه باید باشد؟

ما باید آموزش را از پایه شروع کنیم، مسئولان باید برای حمایت از محیط زیست و صد البته اهمیت آن آموزش ببیند. مردم و دولت ما دو تیغه قیچی برای از بین بردن محیط زیست هستند. مدیران ما‌‌ همان بچه‌ها دبستانی سی سال پیش هستند که چون آموزش ندیده‌اند نسبت به این موضوع حساسیت ندارند. این مدیر برای ایجاد یک جاده تمام محیط زیست اطرافش را از بین می‌برد و دلش هم خوش است که به مردم خدمت کرده است. این نشان دهنده آن است که فرد هیچ چیز از مسائل محیط زیستی نمی‌داند.

این مسایل را باید آموخت، در مدارس ما که هنوز خبری از این آموزش‌ها نیست پس مراکز آموزشی و فرهنگی باید به کمک بیایند. پس از جمع بندی تمام این‌ها فهمیدم که باید بخش سلامت را نسبت به محیط زیست حساس کنم. خب به عنوان پزشک عضو وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی و به واسطه فعالیت‌هایم عضو سازمان حفاظت از محیط زیست نیز هستم.

چه کسانی در این مسیر شما را همراهی کردند؟

من کرمانی هستم. رییس دانشگاه علوم پزشکی کرمان آقای دکتر «حق دوست» هم استاد من هم دوست بیست و چند ساله من هستند. من این موضوع را با ایشان مطرح کردم و خوشبختانه وی نیز از این موضوع استقبال و معاون بهداشتی دانشگاه کرمان را به من معرفی کردند. دراین معاونت آقای دکتر «فرخ نیا» معاون بهداشتی سابق و دکتر «نخعی» معاون بهداشتی فعلی با من همکاری تمام عیاری داشتند تا بتوانیم مباحث محیط زیستی را در سلامت مطرح کنیم.

از طرفی من با اداره کل محیط زیست کرمان هماهنگ کردم و آنجا هم مدیر کل مهندس «صفرزاده» تازه به سمت ریاست رسیده بودند و حضور این مدیر تازه نفس اتفاق خوبی برای هدف من بود. وی از ایده من استقبال کرد و من پیشنهاد دادم برای آغاز برنامه بیاییم و این دو بخش را که شاید از نظر سازمانی خیلی مرتبط نباشند یعنی سازمان بهداشت و محیط زیست را کنار هم قرار دهیم. من به واسطه اینکه سال‌ها که عکاسی طبیعت می‌کنم مجموعه نسبتا خوبی از عکس‌های مناطق بکر ایران دارم. نمایشگاه قبلی هم که برگزار کردم با اقبال عمومی رو به رو شد.

کمی درباره نمایشگاه قبلیتان بگویید.

من به همراه یک عکاس حرفه‌ای دیگر یعنی «محمد حسین قاضی‌زاده» که روی عکس‌های من کار می‌کنند تا بهترین عکس‌ها را داشه باشیم، تصمیم گرفتیم با هم یک نمایشگاه عکس از زیبایی‌های طبیعت ایران برگزار کنیم. نمی‌خواستیم نمایشگاه با عکس‌های خاص و هنری برپا کنیم، بیشتر دنبال آن بودیم که تنوع اقلیمی را در ایران نمایش دهیم. دوست داشتیم مردم ببینند که در تمام استان‌های ما مکان‌های زیبا و دیدنی زیادی وجود دارد. مدت‌ها سر انتخاب عکس‌ها، رعایت تصویر، رنگ و فصل و حیات وحش وقت گذاشتیم و کار کردیم. دلمان می‌خواست کار به بهترین شکل انجام شود چون به هر حال اسم دانشگاه علوم پزشکی و سازمان محیط زیست و سازمان مردم نهاد پشت آن بود.

به هرحال ما به سراغ موزه صنعتی کرمان رفتیم. که پس از موزه هنرهای معاصر تهران دومین موزه هنرهای معاصر در کشور است و کارهای باارزشی در آن انجام می‌شود. ما اوایل خیلی استقبال نداشتیم و از دانشگاه علوم پزشکی کمک گرفتیم و با پیگیری روابط عمومی دانشگاه و معاونت بهداشتی توانستیم مجوز را از اداره ارشاد کرمان بگیریم و در روز هفدهم آن را بر پا کنیم. البته در برپایی نمایشگاه ریالی از کسی کمک نگرفتیم و تمام هزینه‌ها به صورت همت عالی و توسط دوستانم و نماینده موسسه مهرگان در کرمان تامین شد. ما ۶۷ عکس از دیدنی‌های ۲۱ استان کشور را به نمایش گذاشتیم. البته در این نمایشگاه ۲۴ عکس هم از تخریب طبیعت در معرض دید عموم بود.

قصد ما این بود که هم زیبایی‌ها و هم زشتی‌ها را نمایش دهیم. اینجا باید از آقای مهندس درویش مدیر کل آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست که از فعالان محیط زیستی هستند تشکر کنم.

بد نیست این را هم به شما بگویم که من و خواهرم که رشته آموزش محیط زیست خوانده و سال‌هاست روی طرح‌های سلامت و محیط زیست در کنار من کاری می‌کند دو ماه پیش جهت زمینه سازی این موضوع به کرمان رفتیم. دو کار انجام دادیم یکی اولین کارگاه محیط زیست را برای معاونت بهداشتی کرمان گذاشتیم که این به نوبه خود یک نوآوری بود از این جهت که کارگاه‌هایی که در دانشکده علوم پزشکی برگزار می‌شود کارگاهی برای محیط زیست به این مفهوم و شکل برپا نشده بود و بعد از آن تصمیم بر آن شد که معاونت بهداشتی کرمان به سمت دوستدار محیط زیست شدن حرکت کند.

این نمایشگاه برای اولین بار است که برگزار می‌شود یا قبلا هم سابقه برگزاری آن را دارید؟

به این شکل خیر، سال ۸۹ با دو همکار هلال احمر یک نمایشگاه طبیعت ایران با شعار «صلح و نودوستی» که در گالری صلح در جمعیت هلال احمر برگزار شد. یک نمایشگاه دیگر با دوستان طبیعت‌گرد در گالری‌ای که اول خیابان بیست و چهار آذر است برگزار کردیم که البته خیلی دید نمایشگاهی نداشت. اگر تمایلی از جانب دوستان بود ما این نمایشگاه را در تهران هم برپا می‌کنیم.

بازدید این نمایشگاه برای عموم آزاد بود؟

بله، ما بسیار دلمان می‌خواست مدارس بیایند. از طریق معاونت بهداشتی پیگیری کردیم اما به اجرا نرسید. یکی از اهداف ما در بحث آموزش همگانی ساخت یک «اکو پارک» است. اکو پارک یک مکان برای آموزش محیط زیست مخصوص کودکان است. هدف از فروش تابلو‌ها به دست آوردن پول برای هزینه‌های نمایشگاه نبود، هدف از برپایی این نمایشگاه آمدن گروه‌های علاقمند و است و روی این قضیه سرمایه‌گذاری کردیم، ما می‌خواهیم به این روش چراغ آموزش محیط زیست را روشن نگه داریم.