پزشک و سیاست‌مدار

سه دوره وزیر بهداری

ششمين رئيس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران

عضو مجلس سنا

جهانشاه صالح در سال ۱۲۸۳ در آران و بیدگل به دنیا آمد. نام پدرش میرزا حسن خان مبصرالممالک بود. تحصیلات ابتدایی را در دبستان علمیه کاشان و دوره متوسطه را در کالج آمریکایی در تهران انجام داد. پس از اتمام کالج به علت تسلط به سه زبان انگلیسی، فرانسه و عربی در وزارت مالیه به‌عنوان مأمور اداره کل ملزومات مملکتی شروع بکارکرد و تحصیلات عالیه را ابتدا در دانشکدهٔ علوم دانشگاه سیراکیوس نیویورک شروع کرده و موفق به دریافت درجه دکتری پزشکی شد. سپس دکتری تخصصی خود را در رشته زنان و زایمان از دانشکدهٔ پزشکی کلمبیا دریافت کرد. صالح طی چندین سالی که در آمریکا اقامت داشت در بیمارستان‌های شهر نیویورک مشغول به کار شده و عضو رسمی انجمن پزشکان نیویورک و جامعه پزشکی آمریکا بود.

جهانشاه در سال ۱۳۱۳ به همراه همسر آمریکایی خود عازم ایران شده مشغول به کار شد. وی پس از ورود به ایران، با رتبه دانشیاری وارد دانشکده پزشکی شد و و با تدریس در تالار تشریح دانشکدهٔ پزشکی کار خود را آغاز کرد سپس بر کرسی استادی بیماری‌های زنان تکیه زد. ریاست بیمارستان وزیری، ریاست بخش جراحی بیمارستان زنان، ریاست آموزشگاه مامایی از جمله مشاغل اولیه او بود و در سال ۱۳۲۷ در کنار کار آموزش به‌عنوان رئیس دانشکدهٔ پزشکی منصوب شد.

از اواسط دهه ۱۳۲۰ وارد عرصه سیاست گردید و در کابینه رزم‌آرا وزیر بهداری شد و در کابینه علاء نیز در همان شغل باقی ماند. پس از فترتی کوتاه که در دوران مصدق برایش پیش آمد در کابینه فضل‌الله زاهدی که پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ تشکیل شد مجدداً به عنوان وزیر بهداری معرفی گردید و این سمت را در دو کابینه دیگر زاهدی نیز بر عهده داشت. پس از زاهدی مجدداً حسین علاء در ۲۰ فروردین ۱۳۳۴ کابینه خود را تشکیل داد و در این کابینه نیز وزارت بهداری به عهده جهانشاه صالح گذاشته شد و این سمت را در کابینه جعفر شریف‌امامی که در ۹ شهریور ۱۳۳۹ تشکیل گردید نیز برعهده داشت.

در ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۴۲ به ریاست دانشگاه تهران انتخاب شد. وی در این دوره سعی کرد نظام آمریکایی در آموزش عالی را در دانشگاه‌های ایران جایگزین نظام آموزشی فرانسوی کند. اما سال ۱۳۴۶ و در جریان اعتراضات دانشجویانی که به علت عدم پرداخت شهریه از حضور آنها در امتحانات ممانعت به عمل آمده بود از کار برکنار شد. صالح پس از برکناری از سوی شاه به‌عنوان سناتور انتصابی وارد مجلس سنا شد. جهانشاه به دلیل تخصص پزشکی و پزشک مخصوص زنان دربار بودن، همواره با شاه، ملکه و … ارتباط نزدیک داشت؛ و از دیگر سمتهای وی می‌توان به عضویت شورای مرکزی دانشگاه‌ها (۱۳۴۱)، عضویت در سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی (۱۳۴۲) و عضویت در شورای عالی فرهنگ (۱۳۴۳) اشاره کرد.

وی در سن ۹۳ سالگی در تهران به دلیل ایست قلبی در گذشت.